Eleştiri her insana mahsus bir kabiliyettir. İnsanlar görürler, incelerler ve eleştiride bulunurlar. Özeleştiri ise daha çok sağlıklı insanlarda bulunan bir kabiliyettir. Eleştirinin tabiatında incelemek vardır. Bir insan kendisine dışarıdan bakarak inceleyebiliyorsa ve kusurlarını görüp bunlar üzerine düşünebiliyorsa o insanın sağlıklı adımlar attığını düşünürüz.
Biz insanlardan bazıları cesur ve korkaktır. Bu insanlar başkalarına karşı oldukça cesur ve cüretkâr davranırlar, diğer insanları eleştirirken empatiden yoksun cümleler kullanabilirler ancak iş kendini eleştirmeye veya kendisine yapılan eleştiriyi kabul etmeye gelince korkak davranırlar. Bunun nedeni eleştiriyi ve kusurları, tehdit olarak algılamaktır. Bazı bireyler birinin kendisini eleştirmesini benliğine bir saldırı olarak algılar, bunun karşılığında ya içe çekilip hüzünlenebilir ya da agresif bir biçimde eleştiriye yanıt verebilirler.
Özeleştiri yapamamak ve bize yapılan haklı eleştirileri kabul etmemek bir Narsisizm alâmetidir. Kendisini eleştirmeyen insan her gün aynı yerdedir, kendisini sorgulamayan ve aramayan insan birkaç adım öteye gidemeden bulunduğu yerde debelenir durur. Kendisini eleştirmediği için de bunun suçunu diğer insanlara yüklemeyi de ihmal etmez.
Portekizli yazar Jose Saramago’nun bu sözünü daima kulağıma küpe yaparım “Kendinden dışarı çıkıp kendine bakmadıkça, kim olduğunu asla bilemezsin”. Ben eğer kendime bir başka pencereden bakamıyorsam, yaptıklarımı ve yapabileceklerimi bilemem.
Saygı ve sevgilerimle
Psikolog Bünyamin Mert Bürtek